Od perioda Austrougarske monarhije (1850. – 1918.) kada je odlikovano ukupno 27 uglednih ljudi, preko Kraljevine Jugoslavije (1918. – 1941.) u kojoj je ovo odlikovanje ponelo njih osam, SFR Jugoslavije (1945. – 1990.) kada je podeljeno deset odlikovanja, pa do samostalne Republike Hrvatske koja je od 1990. godine do danas odlikovala ovim priznanjem desetak ličnosti. Prvi počasni građanin Zagreba postao je 1853. austrijski ministar i političar Alexander von Bach, a kompletan spisak odlikovanih dostupan je na stranicama Grada Zagreba.

Vuk Stefanović Karadžić

Među svim tim zaslužnicima i prijateljima glavnog grada današnje Hrvatske i dan danas se nalazi reformator srpskog jezika i pravopisa Vuk Stefanović Karadžić (1787–1864). Zastupništvo Grada Zagreba, tada u sastavu Austrougarske monarhije, 1861. godine dodelilo je Vuku Stefanoviću Karadžiću Povelju počasnog građanina. Kao „srpskom jezikoslovcu i reformatoru srpskog jezika“ poveljom su mu data „sva prava, slobode i koristi, kao što svakom građaninu Zagreba, po zakonu i starom narodnom običaju, pripadaju“.

Filolog, reformator srpskog jezika, sakupljač narodnih umotvorina, Vuk Karadžić je i pisac prvog rečnika srpskog narodnog jezika, “najvažnije pojedinačne knjige u srpskoj kulturi”, po oceni akademika Pavla Ivića (o čemu smo povodom 200. godišnjice od objavljivanja “Srpskog rečnika” pisano je na P-portalu).

S obzirom na to da ta odluka nije menjana, poznati srpski jezikoslovac još uvek je počasni građanin hrvatske metropole. Sve do 1992. godine u Zagrebu je imao i ulicu, ali je ona te godine preimenovana.

Đura Daničić
Uz Vuka je ovom titulom svojevremeno okićen i njegov bliski suradnik Đura Daničić, srpski naučnik i filolog, sekretar Društva srpske slovesnosti, profesor Liceja i Velike škole u Beogradu, jedan od potpisnika Bečkog književnog dogovora. Još kao mladog pravnika susret s Vukom Karadžićem približio ga je filologiji i već 1847. godine objavio je „Rat za srpski jezik i pravopis“ i na taj način u velikoj meri doprineo pobedi Vukovih ideja. Nedugo zatim je objavio i „Malu srpsku gramatiku“, kojom je počeo gramatičku sistematizaciju jezičkih pojava i koja je posebna po tome što predstavlja prvo delo u kojem se neko bavio srpskim jezikom sa stanovišta nauke.

Upravo Đura Daničić zaslužan je što slovo đ pišemo danas upravo tako, umesto prethodnog dvoglasa. Ovo pravilo koje je on uveo je počelo da se primjenjuje od 1902. godine, kada je prvi put pomenuto u časopisu „Srđ“, koji je izlazio u Dubrovniku.
Daničić je kao jezikoslovac odlikovanje od Grada Zagreba dobio 1886. godine. Upravo Daničića često navode kao utemeljivača srpskohrvatskog jezika. Naime, na početku svog naučnog rada govorio je da Srbi i Hrvati imaju dva jezika: Hrvati čakavski, a Srbi štokavski (kajkavsko narečje je smatrao delom slovenačkog jezika, kasnije — prelaznim između hrvatskog i slovenačkog). Kada se bliže upoznao s jezikom Srba i Hrvata, došao je do zaključka da se radi o jednom narodu i jednom jeziku (tako se ponašao i na Bečkom književnom dogovoru). Iako nalazi razlike u jeziku Srba i Hrvata, u jednom radu ih nabraja preko 100, ipak ga smatra jednim i ističe da Srbi taj jezik treba da zovu srpskim, a Hrvati hrvatskim, odnosno Srbi — srpskim ili hrvatskim a Hrvati — hrvatskim ili srpskim. (Više o Daničićevom životu i obimnom i svestranom naučnom radu pisano je na P-portalu )

Svetozar Borojević

Titulu počasnog građanina Zagreba poneo je 1916. godine i vojskovođa Svetozar Borojević, jedan od najuspješnijih austrougarskih vojskovođa Prvog svjetskog rata i prvi i jedini Južni Sloven koji je stekao čin feldmaršal-lajtnanta.

Rođen je 1856. u selu Umetići na Baniji u porodici s dugom vojničkom tradicijom pa se i sam odlučio za vojnički poziv. Vojnu akademiju završio je u Gracu, a nakon što je prošao dodatnu vojnu obuku radio je kao instruktor u vojnoj akademiji Teresianum u Bečkom Novom Mjestu.

Ugarska plemićka titula von Bojna dodijeljena mu je 1905. godine, a 1913. godine unapređen je u čin generala. Za junaštvo u borbi, 1916. dobio je najviši generalski čin, general zbora (Generaloberst), a sledeće godine preuzeo je zapovedništvo nad cijelim Jugozapadnim bojištem. 1918. godine postaje feldmaršal, pa je odlikovan brojim medaljama. Na kraju je bio prisiljen na povlačenje zbog opšteghaotičnog stanja u Austrougarskoj.

U novostvorenoj Državi SHS nije dobio državljanstvo, kao visoki austrougarski časnik bio je nepoželjan u jugoslovenskoj državi. Umro je 1920. u bolnici u Klagenfurtu u krajnjem siromaštvu.
Velikom vojskovođi Svetozaru Borojeviću posle smrti nisu mnogo pažnje poklanjali ni Srbi ni Hrvati.

Sima Manojlović

Zabeležen je podatak da je iz redova srpske zajednice nositelj ovog priznanja i izvesni Sima Manoilović koji je titulu počasnog građanina Grada Zagreba dobio 1854. godine, no o njegovom radu i zaslugama zahvaljujući kojima se upisao na ovaj probrani spisak nije poznato ništa.

Danas je postupak dodele ove titule regulisan člankom 19. Statuta grada Zagreba iz 1999. godine, a o proglašenju počasnih građana Grada Zagreba odlučuje Gradska skupština.

Počasnim građaninom Grada Zagreba može se proglasiti osoba posebno zaslužna za isticanje vrednosti demokratskog društva, istorijskih događaja i tradicija hrvatskog naroda, položaja i ugleda Grada Zagreba, njegovih odnosa s drugim gradovima u zemlji i inostranstvu i za razvoj Grada Zagreba ili pojedinih njegovih delatnosti, državnik druge države, član međunarodne organizacije, odnosno organizacije druge države ili njihovih tela posebno zaslužan za Grad Zagreb i Republiku Hrvatsku u isticanju njenog suvereniteta  na opšteprihvaćenim načelima savremenog sveta – objašnjeno je na stranicama Grada Zagreba.

P portal